Slepen in de tweede wereldoorlog
(deel 2)

Wat onze sleepboten bijdroegen tot de uiteindelijke overwinning in de grote en felle slag om het open houden van de zo vitale zeeverbindingen, wordt misschien het best getypeerd door het weergeven van enkele ervaringen van de sleepboten. Dit zijn slechts de belevenissen van enkele van de tien sleepboten van Smit tijdens de oorlog, want het waren er vele honderden.
De Zwarte Zee (III) met kapitein Teun Vet, heeft zo,n 300.000 ton kostbare scheepsruimte van de ondergang kunnen redden, meestal onbeschermd varend en dikwijls met de Oerlikons, bediend door Britse kanonniers, van zich afbijtend als hij werd aangevallen. In het begin van de oorlog, liggend in de haven van Falmouth, leek het eind van de Zwarte Zee (III) al gekomen toen de boot in de haven zonk na een 'near miss' tijdens een bomaanval. Maar men wist het schip aan de grond te zetten en na enkele maanden was de sleepboot weer in bedrijf.

De Zwarte Zee (III) met zware slagzij op 21 augustus 1940 na een
Duitse luchtaanval in de haven van Falmouth.

Na veel en succesvol werk werd de sleepboot naar het Caraïbische gebied gezonden, dat in die tijd 'vergeven' was van de Duitse U-boten. Bij het slepen van een tanker met een torpedo treffer in haar machinekamer kon hij maar net een volgende torpedo ontwijken. Het projectiel raakte echter de tanker, die in brand vloog. Teun Vet liet de tros slippen en moest weer twee torpedo's ontwijken die op hem waren afgevuurd. Toen de onderzeeër boven water kwam en een vuurgevecht begon, werd dit onmiddelijk beantwoord door de kanonniers van de Zwarte Zee ( III). Eén van de sloepen van sleepboot werd in brand geschoten. Omdat hij weinig kans had in dit vuurgevecht overwinnaar te worden, was het enige wat kapitein Vet overbleef, nog te trachten de aanvaller te rammen. Hij gooide het roer om en overvoer de nog in een snelduik wegglijdende U-boot. De kanonniers zonden er nog twee dieptebommen achteraan tot ze een grote olievlek boven zagen komen. De U-boot was vernietigd. Kapitein Vet is er dagenlang van ondersteboven geweest. Zestig zeelieden in één klap de dood ingejaagd. Vijanden, jawel, maar mensen. Hij vond eindelijk rust in het niet te loochenen: zij of wij.

.
Twee Britse kanonniers bij het kanon van de Zwarte Zee (III)

Wel zwaar beschermd, maar door een zee waar dagelijks de slachtoffers van de Duitse Wolffpacks uit konvooien werden weggeschoten, gelukte het kapitein Vet zonder incidenten een groot droogdok van New Orleans naar de Afrikaanse westkust te slepen, en ging daarna bij Freetown op station, waar de sleepboot in 1943 veel werk heeft verzet.

Kapitein Teun Vet op het schavotje van de Zwarte Zee in Freetown

Enkele bemanningsleden achter op het bakdek van de Zwarte Zee. De vaten met
de gaten zijn om een nevel gordijn te leggen op het water om zich uit het zicht van
de vijand te kunnen onttrekken

Beide foto's boven: de Zwarte Zee (III) in 1943 ten anker liggend bij Freetown

Het Amerikaanse Liberty-schip Flora Mackdonald werd op 30 mei 1943 bij
Sierra Leone (West Afrika) door een torpedo van de Duitse onderzeeboot
U 126 zwaar beschadigd. De Zwarte Zee (III) bracht het schip naar
Freetown, waar het brandend aan de grond werd gezet.

De Zwarte Zee in Philadelphia, januari1943

De sleepboot Schelde (III), met kapitein Jan Kalkman, heeft vrijwel de gehele oorlog op station gelegen in Campbelltown en Millfordhaven bij de zo belangrijke Western Approaches. Getroffen maar drijvend gebleven schepen heeft hij bij tientallen voor de poort van de ondergang weggesleept en in veiligheid gebracht. Bij het verslepen van een droogdok van Schotland naar IJsland door Britse sleepboten met onervaren bemanningsleden, was de Schelde (III) als zwakste sleepboot als reserve ingedeeld. Maar stormweer maakte dat de Britse sleepboten van hun tros sloegenen geen kans zagenweer vast te maken. Of de Nederlander het maar eens wilde proberen. Jan Kalkman wist het dok binnen zeer korte tijd weer aan de tros te krijgen en hij zette in zijn eentje in het zware weer koers naar IJsland, kroop nog door een nauw en gevaarlijk vaarwater zonder hulp van anderen en leverde het dok in Reykjavik af. Zijn meest spectaculaire oorlogs ervaring deed kapitein Kalkman echterop toen hij op D-day met de sleepboot Dexterous bij de eerste aanvalsgolf een Phoenix-caisson van de Engelse zuidkust naar Isigny sleepte en door snel ingrijpen nog wist te voorkomen dat een ander caisson een met munitie geladen vrachtschip zou rammen.

De Britse sleepboot Dexterous onder leiding van kapitein Kalkman